Potrafisz wymienić lotniska londyńskie? Na pewno! Heathrow, Gatwick, Luton, Stansted i City. Które było pierwsze? Nasuwająca się odpowiedź to Heathrow. A jednak nie! Pierwsze było lotnisko w Croydon, w zachodnim Londynie. Obecnie już nie funkcjonujące i niemal zupełnie zapomniane. A przecież w początkach historii podróży lotniczych, Croydon Airport było pierwszym i największym międzynarodowym portem lotniczym w Wielkiej Brytanii!
Otwarte w 1920 r., powstało na miejscu zajmowanym od 1915 r. przez bazę lotniczą RAF-u, skąd w czasie I Wojny Światowej latały samoloty broniące kraju przed nalotami niemieckich sterowców. Oddany do użytku w 1928 r. terminal lotniska był pierwszym na świecie budynkiem specjalnie zaprojektowanym i zaplanowanym do odprawy podróżnych, gdzie rozdzielono “przyloty” i “odloty”, oraz zorganizowano proces, który obecnie przyjmujemy za oczywisty: odprawa bagażu, kontrola paszportowa i celna, wreszcie bramka odlotów. Wszystkie późniejsze terminale lotnicze wzorowane były na projekcie croydońskim. Lotnisko posiadało nowoczesny system pneumatyczny umożliwiający sprawną komunikację pomiędzy wieżą kontrolną, centrum meteorologicznym i biurem naczelnika.
Budynek terminalu pasażerskiego lotniska Croydon
Przed wejśćiem do terminalu stoi samolot Heron. Ten model samolotu był ostatnim, jaki wystartował z tego lotniska w 1959 r.
Hall i tablica odlotów
Hall terminalu obecnie
W pierwszym roku funkcjonowania, z lotniska w Croydon odleciało przeszło sześć tysięcy pasażerów. Piętnaście lat później, w 1935 r. liczba ta wynosiła już ponad sto dwadzieścia tysięcy, a ponad dziewięćdziesiąt tysięcy osób odwiedziło lotnisko, po prostu by podziwiać latające maszyny. Podróże lotnicze były luksusem dostępnym tylko dla najzamożniejszych. Do pasażerów podróżujących z Croydon należeli m.in. król Edward VIII, Winston Churchill, Charlie Chaplin, Josephine Baker, a w pobliskich hangarach obok floty lotniczej stały zaparkowane błyszczące limuzyny Daimler-Benz czekające, aż właściciele wrócą z podniebnych wojaży.
Lotnisko w Croydon było świadkiem wielu przełomowych osiągnięć i światowych rekordów. W 1926 r. Alan Cobham, po 15 dniach podróży ukończył lot z Kapsztadu w Południowej Afryce, a w 1927 r. Charles Lindbergh wylądował tu po swoim pierwszym locie trans-Atlantyckim. Witany był przez stutysięczny tłum świętujący jego niezwykłe osiągnięcie. Większe rzesze fanów zgromadzili na lotnisku dopiero Beatlesi w 1963 r. na lotnisku Heathrow. W 1928 r. pierwsza kobieta z licencją pilota, lady Mary Heath, jako pierwsza odbyła samodzielny lot z Pretorii w Południowej Afryce. W tym samym roku na lotnisku została zbudowana pierwsza na świecie wieża kontrolna.
Wieża kontrolna kiedyś…
… i obecnie.
To na lotnisku w Croydon zastosowano nowy wynalazek techniczny: transmisję radiotelefoniczną przesyłającą głos, zamiast alfabetu Morse’a, a starszy oficer radiowy wymyślił komunikat “Mayday! Mayday!” nadawany w sytuacjach zagrożenia życia, który rozpowszechnił się i jest do chwili obecnej używany w międzynarodowej łączności radiotelegraficznej.
Lotnisko w Croydon było też pierwszym, gdzie wydarzyła się pierwsza w dziejach katastrofa samolotu pasażerskiego. 24 grudnia 1924 r. Samolot lecący z Croydon do Paryża, rozbił się w pobliskim Purley. Wszystkie osiem osób na pokładzie zginęły na miejscu. Zbiegiem okoliczności mieszkam ok. 200 m od miejsca wypadku, gdzie w 2006 r. Towarzystwo Przyjaciół Lotniska Croydon umieściło tablicę pamiątkową.
Tablica upamiętniająca pierwszą katastrofę samolotu pasażerskiego
Największą dumą lotniska w Croydon jest Amy Johnson – jedna z pionierek lotnictwa. Amy zasłynęła jako pierwsza kobieta, która samotnie odbyła lot z Anglii (właśnie z lotniska Croydon) do Darwin w Australii. Podróż zajęła jej 19.5 dnia. Jej samolot “Jason”, którym dokonała tego wyczynu, znajduje się obecnie w zbiorach Science Museum w Londynie.
Replika samolotu Amy Johnson “Jason”. Oryginalny samolot stoi w Science Museum w Londynie.
Talerz upamiętniający przelot Amy Johnson z Croydon do Darwin w Australii. Drobne kropki oznaczają międzylądowania.
W czasie II Wojny Światowej Amy Johnson służyła w służbie pomocniczej RAF-u. W styczniu 1941 r. Amy leciała z misją z Prestwick w Szkocji do bazy RAFu w pobliżu Oxfordu. Warunki pogodowe były bardzo złe, samolot zboczył z kursu, kończyło się paliwo w baku. W obliczu nieuchronnej katastrofy, Amy wyskoczyła ze spadochronem, samolot się rozbił i nie został odnaleziony. Marynarze z konwoju okrętów wojennych widzieli, jak Amy wpada do morza i potem wzywa pomocy. Niestety pomimo akcji ratunkowej, nie udało się jej uratować, a ciało nigdy nie zostało odnalezione. Słynna lotniczka miała 37 lat.
Amy Johnson – pionierka lotnictwa
Lotnisko Croydon zamknięto po 44 latach od otwarcia. Przestarzałe, trawiaste pasy startowe stały się zupełnie nieodpowiednie do coraz cięższych i większych samolotów, a brak miejsca na rozbudowę przypieczętował los lotniska. Ostatni samolot z Croydon wyleciał dnia 30 września 1959 r. do Rotterdamu. Ironia losu sprawiła, że pilot nazywał się Geoffrey Last.
Obecnie lotnisko można zwiedzać w każdą pierwszą niedzielę miesiąca. Wstęp jest co prawda darmowy, ale odwiedzający zachęcani są do dobrowolnych datków. Przewodnikami są wolontariusze, którzy mają imponującą wiedzę na temat historii lotniska i wycieczka jest naprawdę dużą przyjemnością zarówno dla dorosłych, jak i dla dzieci. W części muzealnej można podziwiać wiele eksponatów historycznych, z czego najbardziej wzruszająca jest odnaleziona torba podróżna należąca do Amy Johnson, która została wydobyta z fal Tamizy w jakiś czas po feralnej katastrofie.
Torba Amy wyłowiona z Tamizy po katastrofie jej samolotu
Dzieci ucieszą się z okazji do przebieranek – znajduje się tu kilka kufrów wypełnionych ubraniami – pilotkami, czapkami kapitańskimi, kurtkami lotniczymi i mundurami.
Dorośli uśmiechną się na widok przedmiotów z pionierskich czasów lotnictwa. Zobaczyć można m.in. wiklinowe siedzenia lotnicze i kanapki w kwiatowe wzorki, zastawy obiadowe dla podróżnych, złożone z porcelanowych talerzy, filiżanek i pełnego kompletu sztućców, kopię listy dań dostępnych w samolocie dla pasażerów oraz ulotkę z praktycznymi poradami i zasadami etykiety podróży powietrznej dla dam. Można też zobaczyć wagę, na której ważono zarówno bagaże jak i pasażerów, oraz rozmieszczano ich w samolocie tak, by nie została zachwiana równowaga maszyny.
Siedzenie w jednym z pierwszych samolotów pasażerskich
Stylowa zastawa zamiast plastikowych tacek i styropianowych kubeczków
Menu podróżne
Lotniczy savoir-vivre
Wnętrze wieży kontrolnej lotniska
29 marca bieżącego roku wypada stulecie otwarcia lotniska. Oprócz zwiedzania z przewodnikiem, przewidziane są też inne atrakcje dla odwiedzających m.in. będzie można zobaczyć repliki słynnych samolotów z czasów II Wojny Światowej – Spitfire i Hurricane, koncert wojskowej orkiestry marszowej, rekonstrukcje historyczne z czasów I i II Wojny, oraz warsztaty dla dzieci poświęcone Amy Johnson. Dalsze informacje znajdziesz tutaj
Adres: Airport House, Purley Way, Croydon, CR0 0XZ
Najbliższa stacja: Waddon
Autobusy: 289 i 119 zatrzymują się tuż przed wejściem na lotnisko
Otwarte dla zwiedzających w każdą pierwszą sobotę miesiąca.
Wstęp wolny.
